Sümela Manastırı tarihi dokusuyla Trabzon’un en önemli yerlerinden biridir. Trabzon’un Maçka ilçesine ait Altındere köyünde bulunan yapı, bir dağın yamacına yapılmıştır. Yunanlılar ise Panagia adını vermiştir.
MS 365-395 yıllarında yapılan Sümela Manastırı, Anadolu’daki Kapadokya kiliseleri tarzındadır. Önce kilise amacıyla yapılmış ve manastıra dönüştürülmüştür. Ancak bu dönüşüm ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadır. Rivayetlere göre İsa’nın öğrencilerinden olan Aziz Luka rüyasında, Meryem’i bebek İsa’nın kollarından tutar şekilde bu manastırın yapılacağı yerde görmüştür. Bundan sonra da Trabzon’a gelerek rüyada görülen yere kiliseyi yapılmıştır.